تاریخ تشیع قم از دوره مغول تا پایان دوره صفوی

عنوان پژوهش حاضر تاریخ تشیع قم از دوره مغول تا پایان صفویه است. سوال اصلی پژوهش از چگونگی وضعیت کلی تشیع قم در طی این قرون از قرن هفتم تا پایان دوره صفوی است. در فرضیه این پژوهش بیان شده که شیعیان قم از دهه سوم قرن هفتم تا اواسط قرن هشتم از جنبه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تغییر محسوسی نداشتند ولی از آن پس به یک نشاط و رونق گسترده ای دست یافتند. برای دست یافتن به منظور اصلی این پژوهش چارچوب مفهومی در نظر گرفته شد که هر کدام از مفاهیم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را مورد بررسی قرار دهد و مفهومی را که با این پژوهش سازگارتر است ارائه دهد. سپس بر طبق سوالات فرعی پژوهش چهار فصل برای این پژوهش در نظر گرفته شد. در فصل اول که مربوط به اوضاع سیاسی شیعیان قم از قرن هفتم تا پایان دوره صفوی است از خاندان ها و شخصیت های مقتدر سیاسی قم و حاکمان و امرای این شهر و توجه حکومت مرکزی به این شهر و اقدامات و فرامین آنها در طی چند سند مکتوب یاد شده است. در فصل دوم که اوضاع اجتماعی شیعیان قم از قرن هفتم تا پایان دوره صفوی است از خاندان ها و شخصیت های پرنفوذ اجتماعی چون دعویدار، رضوی و فتحان یاد شده است. بحث اوقاف و بحث هایی پیرامون اوقاف و محتوای اسنادی که در قسمت اوضاع سیاسی از آنها یاد شده در این فصل مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم که اوضاع فرهنگی شیعیان قم از قرن هفتم تا پایان صفویه است وضعیت مذهبی، اعتقادی، علمی، ادبی و هنری شیعیان قم مورد بررسی قرار گرفته از عالمان بسیاری یاد شده که در گسترش و ارتقاء سطح علمی شیعیان قم نقش بسیاری داشتند از شعرای قمی که در دربار صفوی و قبل از صفوی در دربار ترکمانان حضور داشتند یاد شده است. از مساجد، مدارس و معماری بناهای شیعه در قم مطالب مناسبی آورده شده است. در فصل چهارم که اوضاع اقتصادی شیعیان قم از قرن هفتم تا پایان دوره صفوی را بیان کرده است از کشاورزی و صنایع مردم شیعه قم یاد کرده است. در بخش کشاورزی از محصولات گسترده و فراوان شهر و صدور آن به شهرهای دیگر سخن به میان آمده و صنایع متعدد این شهر و صدور آن به شهرهای دیگر در این فصل آورده شده است. به طور کلی اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شیعیان قم پس از حمل? مغول تا بیش از صد سال از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود و در رکود و ضعف شدیدی قرار داشت ولی از این مدت به بعد با حکومت خاندان صفی که از اقتدار خاصی برخوردار بودند وضعیت کلی شیعیان روبه بهود رفت به طوری که در زمان حکومت این خاندان شهر قم یکی از شهرهای مهم آن دوران تلقی شد و از دوران حکومت این خاندان بهبود اوضاع کلی قم شروع شد و بهتری ثمر? آن در دور? حکومت صفوی به بارنشست و اوضاع کلی قم در این دوران از وضعیت بسیار خوبی برخوردار شد.